Historia Brzozowej w zarysie

Pierwsza wzmianka o Brzozowej pojawiła się w 1215 roku. W tym czasie wieś była własnością Benedyktynów z Tyńca, później zaś Spytka z Melsztyna i Mikołaja Jordana. Rok 1395 to czas powstania brzozowskiej parafii katolickiej. Stara chata w Brzozowej... Kościół wybudowano przed rokiem 1497, w stylu gotyckim. Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, kryta gontem, obecnie blachą. W roku 1527 zanotowano we wsi 29 gospodarstw kmiecych (powyżej 20 morgów ziemi), jedno zagrodowe (poniżej 20 morgów) oraz jedną karczmę. 30 lat później (1557r.) wieś przejmują z powrotem Benedyktyni z Tyńca.

Brzozowa już w XVI w. była zamieszkana przez liczne rody, które pomimo wspólnych cech gwarowych, zwyczajowych i obyczajowych, nie są co do pochodzenia plemiennego jednolitym typem ludności, ale mieszaniną kilku. Rody, które tu panowały w XVI w., znikają poniekąd biegiem czasu, albo na skutek wymierania, albo emigracji i w związku z tym w XVII w. napływowe rody mają już bezwzględną przewagę nad istniejącymi. Rody, które przetrwały do dziś, a pojawiły się najwcześniej to: Gniadkowie, Cieślowie, Wójcikowie i Potępowie.

W 1596 roku istnieje już szkoła parafialna, natomiast w 1863 powstaje szkoła ludowa. Według spisu ludności z 1846 roku w parafii Brzozowa (łącznie z Polichtami i Zagrodami) żyło 2559 katolików i 72 żydów. Na skutek epidemii i głodu w 1847 roku, czyli rok później zmarło 595 osób, wymarło też zupełnie kilkanaście rodów. Wobec tego otworzyło się miejsce dla napływu obcych osadników. Kolejny spis w 1882 roku wykazuje wzrost ilości gospodarstw wiejskich do 31 kmiecych, 5 zagrodowych i 18 chałupniczych (poniżej 2 morgów ziemi).

CIEKAWOSTKA: Porównanie z rokiem 2000 przedstawia się następująco:

• 10 gospodarstw kmiecych
• 132 zagrodowych
• 82 chałupnicze

W ostatnich dwóch dekadach XIX wieku znaczna ilość ludności emigruje do USA, skąd wielu wcale nie wraca do kraju. Lata 1914 - 1918 to czas działań wojennych na terenie Galicji, Kościół pw. świętego Mikołaja Biskupa w Brzozowej zdj. - rok 1938... z czego największe natężenie walk, jeżeli chodzi o Brzozową, przypada na październik i grudzień 1914 roku. W wyniku tych walk ginie tu 78 Węgrów i 25 Rosjan, którzy pochowani są w 7 mogiłach zbiorowych i 24 pojedynczych na cmentarzu wojskowym nr 181 w przysiółku Podlesie.

I wojna światowa wpłynęła na znaczny ubytek ludności Brzozowej: w 1921 roku zanotowano we wsi tylko 1707 katolików i 28 żydów. Kolejnymi ważnymi dla wsi wydarzeniami były: w 1927 roku wiec chłopski z udziałem Wincentego Witosa, w latach 1939 - 1945 czas okupacji, który dla mieszkańców Brzozowej oznaczał opór wobec Niemców, konspirację, pomoc partyzantom walczącym w pobliskich lasach (Słonej, Suchej Góry). Szczególnie mocno wryły się w pamięć brzozowian walki partyzantów batalionu "Barbara", które rozegrały się na przełomie września i października 1944 roku, co dziś upamiętniają pomniki.

Trzy lata po zakończeniu działań wojennych, w 1948 roku rozpoczęto elektryfikację Brzozowej, zaś w 1978 zbudowano asfaltową drogę główną, łączącą Brzozową z Faściszową i Gromnikiem. Ostatnia dekada XX wieku to gazyfikacja wsi w 1993 roku oraz telefonizacji miejscowości (1999r.).

Więcej o XX - wiecznej historii naszej wioski można dowiedzieć się, czytając wywiady uczniów naszej szkoły przeprowadzone z najstarszymi mieszkańcami naszej miejscowości: z panią Marią Zygadło, z panią Marią Cieślą oraz o latach szkolnych - z panią Marią Mruk.